Kategori: Makaleler

Sıla mı Gurbet mi Ne Demek? Bir Psikoloğun Gözünden Aidiyet, Özlem ve İnsan Zihninin Derin Kodları Bir Psikoloğun Girişi: Özlemin Zihinsel Anatomisi İnsan davranışlarını anlamaya çalışan bir psikolog olarak, beni en çok düşündüren şeylerden biri, insanların neden “gitmekle kalmak” arasında bu kadar sıkıştığıdır. “Sıla” dediğimiz şey, köklerimizin yankısıysa, “gurbet” belki de bilinçaltımızın meydan okumasıdır. Peki, bir insan neden gurbete gider? Ve neden her giden, bir gün “sıla”yı hatırlarken içinden aynı sızıyı duyar? Bu sorular sadece kültürel değil; bilişsel, duygusal ve sosyal psikolojinin kesiştiği derin bir insanlık meselesidir. Bilişsel Psikoloji: Zihnin “Yer” Hafızası Bilişsel psikoloji açısından bakıldığında, “sıla” ve “gurbet” kavramları,…

Stres Kan Şekerini Yükseltir mi? Bir Edebiyatçının Kaleminden İçsel Bir Yolculuk Giriş: Kelimelerin Gücü ve İnsan Ruhunun İncelikleri Edebiyat, yalnızca sözcüklerin yan yana dizilişi değil; hayatın en karmaşık gerçeklerini görünür kılan bir ayna, bir şifre çözümüdür. Stres dediğimiz duygu da aslında kelimelerin şekillendirdiği bir anlatıdır: içimizde yankılanan korkular, zihnimizde dolaşan cümleler ve kalbimize dokunan imgelerle örülüdür. Kan şekeri dediğimiz biyolojik değer ise, edebiyatın gözünden bakıldığında insanın kırılganlığına dair bir metafor hâline gelir. Soruyu böyle sormak isteriz: “Stres kan şekerini yükseltir mi?” Aslında bu yalnızca fizyolojik bir mesele değil, aynı zamanda varoluşsal bir anlatının da parçasıdır. Stresin Anlatılardaki Yüzü Edebiyat tarihinde…

Savunma Mekanizmaları Nelerdir? Tarihsel Bir Perspektiften Günümüze Paralellikler Bir Tarihçinin Girişi: Geçmişi Anlamaya ve Bugünle Bağ Kurmaya Çalışmak Tarihçiler olarak, geçmişi anlamak için bazen sadece tarihi olayları incelemek yeterli değildir. İnsanların ruhsal ve psikolojik durumlarını da anlamak, yaşadıkları dönemdeki toplumsal dönüşümleri doğru bir şekilde kavrayabilmek için oldukça önemlidir. İnsanlar, toplumlarının içinde bulundukları kırılma noktalarına ve değişen koşullara nasıl tepki verir? Bu soruyu yanıtlamak için savunma mekanizmaları üzerine düşünmek, hem bireysel hem de toplumsal tarih açısından oldukça öğretici olabilir. Savunma mekanizmaları, bireylerin içsel çatışmalara, kayıplara, travmalara ve stresli durumlara karşı geliştirdiği psikolojik stratejilerdir. Bu mekanizmalar, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde,…

Milli Kütüphane Ücretsiz mi? Bir Antropolojik Perspektif Kültürlerin Derinliklerine Yolculuk Bir antropolog olarak, kültürlerin ne kadar farklı ve birbirinden zengin olduğunu gözlemlemek her zaman büyüleyici olmuştur. Her bir toplumun kendine özgü ritüelleri, semboller ve topluluk yapıları vardır. Bu çeşitlilik, bir toplumun tarihini, kimliğini ve değerlerini nasıl şekillendirdiğini anlamamıza yardımcı olur. Ancak, bu çeşitliliğin bir diğer önemli boyutu da bilgiye erişimdir. Bilgi, bir kültürün yaşam biçimini, felsefesini ve hatta insanlık tarihindeki yerini şekillendirir. Bu yazıda, “Milli Kütüphane ücretsiz mi?” sorusunu, sadece bir bilgi kaynağı olarak değil, aynı zamanda toplumun kimlik ve kültürünü yansıtan bir sembol olarak inceleyeceğiz. Kütüphanelerin Antropolojik Rolü: Bilgiye…

Hiç Sözcüğü Ne Zarfı? Varlığın Sessiz Kenarında Bir Felsefi Yolculuk Bir filozof için “hiç” sözcüğü, yalnızca bir dilbilgisel unsur değil, varlığın sınırına atılmış bir düşünce taşıdır. “Hiç sözcüğü ne zarfı?” diye sorulduğunda, mesele sadece dilin işlevine değil, varoluşun kendisine uzanır. Çünkü “hiç” sözcüğü, hem dilde bir eksikliği hem de düşüncede bir sonsuzluğu temsil eder. Bu yazı, etik, epistemoloji ve ontoloji düzlemlerinde “hiç”in neyi anlattığını değil, neyi söylemeden bıraktığını anlamaya çalışacak. Dilsel Bir Sorudan Ontolojik Bir Sorguya Dilbilgisel olarak bakıldığında “hiç” bir belirteç zarfıdır; genellikle olumsuz cümlelerde kullanılır ve bir eylemin gerçekleşmediğini vurgular. Örneğin: “Hiç konuşmadı.” cümlesinde, eylemin yokluğu değil, o…

Bazı insanlar için bahçe işi terapi gibidir, bazıları içinse sanki kimya laboratuvarında bomba imha etmek! Geçen gün komşum Hasan, elinde bir torba beyaz tozla bahçeye daldı. Ben de “Hayırdır Hasan, sihir tozu mu bu?” dedim. Gülerek “Yok yahu, kalsiyum oksit gübre! Toprağa canlılık katıyor!” diye cevap verdi. İşte o anda kafamda bir ampul yandı: Bu beyaz tozun arkasında koca bir bilim, biraz da mizah var. Hadi birlikte bu gübrenin sırlarını eğlenceli bir şekilde çözelim! Kalsiyum Oksit Gübresi Nedir, Ne Değildir? Kalsiyum oksit, nam-ı diğer sönmemiş kireç… Kimya dünyasında CaO formülüyle bilinir ama bizim köyde “toprağın gençlik iksiri” diye geçer. Bu…

Güdüleme Zamanı Ne Demek? Antropolojik Bir Yaklaşım Bir antropolog olarak farklı kültürlerin insan davranışlarına nasıl anlam kattığını gözlemlemek, insan doğasının evrensel ama aynı zamanda sonsuz çeşitliliğini anlamak gibidir. “Güdüleme zamanı” dediğimiz şey de bu çeşitliliğin en ilginç alanlarından biridir. Çünkü insanın harekete geçme anı, yalnızca biyolojik bir tepki değil; kültürel bir zaman duygusunun ürünüdür. Bu yazıda, “güdüleme zamanı” kavramını antropolojik bir mercekten inceleyeceğiz: ritüeller, semboller, topluluk yapıları ve kimlikler bağlamında… Çünkü motivasyonun zamanı, her kültürde farklı anlamlar taşır; kiminde sabahın bereketinde, kiminde kutsal bir günün sessizliğinde başlar. Güdüleme Zamanı: Kültürün İçinde Şekillenen Bir Kavram Psikolojiye göre güdüleme zamanı, bireyin bir…

Herhangi Bir mi Her Hangi Bir mi? Dilbilimin Mikroskobunda Küçük Ama Kritik Bir Fark Bir kelimenin arasına fazladan bir boşluk koymak… kulağa önemsiz gelebilir, değil mi? Fakat dilbilim açısından bu küçük fark, bir dilin işleyiş sistemini anlamak için dev bir pencere açar. Bugün, dilin DNA’sına biraz yakından bakacağız. “Herhangi bir mi” yoksa “her hangi bir mi”? Bu sorunun cevabı sadece bir imla meselesi değil; Türkçenin nasıl evrildiğini, nasıl sadeleştiğini ve nasıl anlam kazandığını da anlatıyor. Doğru Yazım: Herhangi Bir Türk Dil Kurumu’nun (TDK) resmi sözlüğüne göre doğru yazım “herhangi bir” şeklindedir. “Her hangi bir” yazımı ise yanlıştır. Ancak bu yanlışı…

Bir Yazının Kime Ait Olduğu Nasıl Anlaşılır? Antropolojik Bir Bakış Açısı Kültürler, insan toplumlarının düşünme, hissetme ve iletişim kurma biçimlerini şekillendirir. Her kelime, her cümle, bir toplumun tarihinden, ritüellerinden ve sembollerinden izler taşır. Bu nedenle, bir yazının kime ait olduğunu anlamak, yalnızca kelimelerin ötesine geçmek ve yazıyı yaratan kültürel bağlamı, toplumsal yapıların izlediği yolları keşfetmekle mümkündür. Antropolojik bakış açısıyla, yazıyı incelemek, bir toplumun değerlerini, inançlarını ve kimliklerini çözümlemek gibidir. Bir yazının kime ait olduğunu anlamak, yalnızca biçimsel bir analiz değil, aynı zamanda yazının içindeki toplumsal ve kültürel kodları okuma eylemidir. Peki, bir yazıyı okuyarak bu bilgileri nasıl çözebiliriz? İsterseniz, bu…

Aşıkane Gazel Ne Demek? Tarihin Kalbinde Aşkın Dili Bir tarihçi olarak geçmişi anlamak, yalnızca olayların kronolojisini çözmek değildir; aynı zamanda o dönemin insan ruhuna, duygularına ve düşünce biçimlerine nüfuz etmektir. Aşıkane gazel tam da bu derinliğin, insanın iç dünyasını estetikle yoğurmuş bir ifadesidir. Bugün, aşkı kısa mesajlarda ya da dijital emojilerde ararken, geçmişte bir beyitin içine sığdırılan derin duyguları anlamaya çalışmak bize hem edebî hem de toplumsal bir ayna sunar. Aşıkane gazel, yalnızca bir edebî tür değil; aşkın, insanlığın ve zamanın değişen ruhunun da tanığıdır. Aşıkane Gazelin Doğuşu: Divan Şiirinin Kalbinde Bir Aşk Dili Aşıkane gazel, Divan edebiyatının en zarif…