Polis Güvenlik Kamera Kayıtlarını İsteyebilir mi? Görünen, Bilinen ve Olması Gereken Üzerine Felsefi Bir Deneme
Bir filozof olarak sormak gerekir: Görmek, bilmek midir? Ya da daha derin bir soru: “Görünenin hakikati, görünmeyenin sessizliğinde mi saklıdır?” Modern şehirlerde duvarlar, tavanlar, sokak lambaları artık yalnızca mimarinin değil, gözetimin de taşıyıcısıdır. Her köşede bir kamera, her hareketin bir kaydı… Bu çağda “görülmek” ile “izlenmek” arasındaki fark giderek silikleşir. O hâlde şu soruyu sormak kaçınılmazdır: Polis güvenlik kamera kayıtlarını isteyebilir mi? Bu yazı, hukuki bir cevaptan çok, felsefi bir sorgulamadır; çünkü mesele yalnızca yasal yetki değil, aynı zamanda etik bir sınır, bilgiye dair bir hakikat ve varoluşun tanıklığı meselesidir.
Etik Perspektif: Hakikat İçin Görmek mi, İhlal Etmek mi?
Etik felsefe bize, her eylemin yalnızca sonucuna göre değil, niyetine göre de değerlendirilebileceğini öğretir. Kant’ın “ödev ahlakı”na göre doğru olan, yalnızca evrensel bir yasa hâline gelebilecek olandır. Peki, bir polisin güvenlik kamerası kayıtlarını istemesi evrensel bir yasa hâline gelebilir mi? Belki suçun aydınlatılması için “evet”, ama bireyin mahremiyetini koruma adına “hayır”. Bu ikilem, modern ahlakın merkezindedir: güvenlik ile özgürlük arasında sıkışmış bir çağda yaşıyoruz.
Aristoteles’e göre erdem, iki uç arasında “orta”da bulunmaktır. Belki de en sağlıklı etik duruş, ne mutlak gözetimi ne de mutlak gizliliği savunmaktır. Etik denge, toplumun güvenliği için gereken bilgiye ulaşırken, insanın onurunu ihlal etmemektir. Çünkü bir toplumu korumak, onu sürekli izlemekten daha fazlasını gerektirir: ona güvenmeyi.
Epistemolojik Boyut: Görüntü Bilgi midir?
Epistemoloji, yani bilginin doğasını sorgulayan felsefe dalı, bu konunun en derin çatısını oluşturur. Polis kayıt isterse, aslında bilgiye ulaşmak ister. Ancak filozofun sorusu şudur: Görüntü gerçekten bilgi midir?
Descartes, duyuların bizi aldatabileceğini söylerken, “görünen”e temkinle yaklaşır. Bir kamera görüntüsü, gözün gördüğünü değil, bir makinenin seçtiğini kaydeder. Görme eylemi bile burada aracısallaşmıştır. Kameranın açısı, ışığın yönü, zamanın seçimi — hepsi bilgiyi biçimlendirir. Dolayısıyla polis bir görüntü istediğinde, aslında bir yorumu talep eder, saf bir hakikati değil.
Foucault bu konuda uyarır: “Bilgi, iktidardır.” Kayıtları istemek, yalnızca olayı anlamak değil, onu yorumlamak, çerçevelemek, kontrol etmektir. Bu yüzden epistemolojik soru yalnızca “bilir mi?” değildir, aynı zamanda “kimin bilgisi, kimin rızasıyla?” sorusudur.
Görsel Bilgi ve Gerçeğin Sessizliği
Bir kamera kaydı, bir olayı gösterebilir; ancak niyeti, duyguyu, korkuyu gösteremez. Edebiyatın aksine, kamera yalnızca dış yüzeyi bilir. O yüzden görüntü bir kanıt olabilir ama anlam değildir. Epistemolojik açıdan bilgi, yalnızca veriden değil, anlamlandırmadan doğar. Dolayısıyla bir polis kaydı isterken, aslında hakikatin değil, bir “versiyonun” peşine düşer.
Ontolojik Tartışma: Görüntü Varlığı Nasıl Değiştirir?
Ontoloji, varlığın ne olduğunu sorgular. Peki, kamera altında varlık nasıl değişir? Heidegger’in ifadesiyle, “varlık” her zaman bir açığa çıkma biçimidir. Kamera, insanı yalnızca bir “nesne” hâline getirir; görülen, kaydedilen, depolanan bir nesne. Oysa insan, sadece görünenden ibaret değildir.
Bu yüzden felsefi düzlemde, polis kayıt istediğinde yalnızca bir belge değil, bir varlık biçimi talep eder. O kaydın içinde, bir insanın hareketi, bedeni, yüzü vardır — yani ontolojik bir tanıklık. Bu, yalnızca bir veri değil, bir varoluşun izi olduğunda, etik sorumluluk ikiye katlanır. Görüntüye dokunmak, varlığa dokunmaktır.
Var Olmak mı, Kaydedilmek mi?
Modern insan artık “düşünüyorum, öyleyse varım” demez; “kaydediliyorum, öyleyse varım” der gibidir. Kamera çağında varlık bile gözetimle tanımlanıyor. Oysa ontolojik olarak insan, yalnızca göründüğünde değil, anlaşıldığında vardır. Polis, görüntüyle suçu ararken, insanın görünürlükle sınanan varlığını da sorgular hâle gelir.
Felsefi Sonuç: Hakikat ile Güven Arasında
Sonuçta soru yalnızca “polis güvenlik kamera kayıtlarını isteyebilir mi?” değil, “hangi hakikat için isteyebilir?”dir. Etik açıdan niyet sorgulanmalıdır: adalet için mi, kontrol için mi? Epistemolojik olarak bilgi sorgulanmalıdır: hakikat mi, yorum mu? Ontolojik olarak varlık sorgulanmalıdır: insanı korumak mı, görünürlüğe mahkûm etmek mi?
Felsefenin işi kesin cevap vermek değil, doğru soruları çoğaltmaktır. Bu nedenle size şu sorular kalır:
- Bir görüntüye sahip olmak, bir gerçeğe sahip olmak mıdır?
- Güvenlik mi bizi korur, yoksa güven mi?
- İzlenmeden var olabilir miyiz, yoksa görünmek artık varoluşun yeni biçimi midir?
Hakikat belki de ne görüntüde, ne yasada, ne de kamerada saklıdır. O, insanın kendi vicdanında, gözetilmeden kalabilme cesaretindedir.